Akran arabuluculuğu, çatışan taraflara ortak problemlerini belirleme ve çözme konusunda yardım eden belli bazı basamaklardan oluşan bir süreçtir. Bu çalışmada, öğrencilere kazandırılan akran arabuluculuk modeli, dört aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar oluşturulur iken Johnson ve Johnson (1995, a; 1995, b)’ın yaklaşımından esinlenmiştir. Projede akran arabuluculuk modeli öğrencilere öğretilirken aşağıdaki aşamalar izlenmiştir.
1. Saldırganlığın sonlandırılması,
2. Anlaşmazlığın taraflarının akran-arabuluculuk desteği almaya karar vermesi,
3. Arabuluculuk sürecinde müzakere basamaklarının kolaylaştırılması,
4. Anlaşmanın resmileştirilmesi.
Arabulucu öğrencilerden, arabuluculuğa başlamadan önce, çatışan öğrencileri sakinleştirmeleri istenmiştir. Sakinleşmeyen ve yoğun öfke duyguları yaşayan kişilerin sakin ve akılcı hareket etmeleri ve birbirlerine belirli nezaket kuralları çerçevesinde davranmaları, birbirlerine kendilerini ifade etmeleri, birbirleriyle empati kurmaları, ortak sorunlarını kazan-kazan tekniği ile yönetebilmek için her iki tarafın yararına çözüm seçeneği üretmeleri ve neticede uzlaşmaya ve anlaşmaya varmaları söz konusu olmayacaktır. Bu nedenle arabulucu öğrencilere öncelikle çatışan öğrencilerin sakinleştirilmeleri üzerinde durmaları öğretilmektedir. Bundan sonraki işlem, çatışan tarafların bir anlaşmazlık çözüm yolu olarak akran arabuluculuk desteği almak istemelerinin sağlanmasıdır. Akran arabuluculuk gönüllülük esasına dayalı olduğu için çatışan tarafların bir alternatif uyuşmazlık yaklaşımı olarak akran arabuluculuğunu tercih etmelerinin sağlanması gerekmektedir. Üçüncü işlem basamağı olarak ise çatışan tarafların arabulucu öğrencinin kolaylaştırıcılığında ortak sorunlarını müzakere etmeleri sağlanmaktadır. Dolayısıyla, arabuluculuk bir akran desteği ve yardımıyla tekrar ortak sorunu müzakere etmek olarak benimsenmiştir. Kişiler arası anlaşmazlıkların yapıcı yönetiminde esas olan yüz-yüze müzakeredir. Arabuluculuk, yüz-yüze müzakereyi yücelten ve destekleyen bir işlem yolu olarak benimsenmiştir. Dolayısıyla, arabuluculuk sürecinde de anlaşmazlığın tarafları ortak sorunlarının çözümünde sorumlu kılınmıştır. Arabuluculuk sürecinde izlenen müzakere işlem basamakları aşağıda yer almakta ve açıklanmaktadır.
Akran arabuluculuk süreci “8” basamaktan oluşmaktadır. Bunlar:
Arabulucu öğrencilerin, en önemli görevi, soru sormak ve anladığını etkin dinleme yöntemiyle karşı tarafa yansıtarak hem konuşan öğrencide anlaşılma duygusu oluşturmak hem de onu doğru bir biçimde anlamaktır. Arabulucu öğrenci, öncelikle arabuluculuğun ne olduğunu ve kuralları açıklayan açılış konuşmasını yaptıktan sonra ikinci adım olarak öncelikle çatışan öğrencilerin sırayla aralarındaki sorunu nedenleriyle birlikte diğer öğrenciye açıklamalarını sağlatır. Üçüncü adım olarak arabulucu anlaşmazlık yaşayan öğrencilerin yaşadıkları sorun ile ilgili olarak hissettikleri duyguları, nedenleriyle birlikte birbirlerine açıklamalarını sağlatır. Daha sonra, dördüncü adım olarak arabulucu, çatışan öğrencilerin birbirleriyle empati kurmalarını ve birbirlerinin söylediklerini, duygularını ve bunların nedenlerini anladıklarını göstermelerini sağlar. Beşinci adım olarak, çatışan tarafların istekleri, gereksinimleri, çıkarları ve bunların nedenlerinin belirlenmesi sağlanır. Arkasından, altıncı adım olarak, çatışan öğrencilerin ortak sorunların çözümü için her iki tarafın yararına kazan-kazan çözüm seçeneklerini yaratmaları sağlanır. Yedinci adım olarak da, arabulucu çatışan tarafların ürettikleri kazan-kazan çözüm önerileri arasından, her iki tarafın da yararına bir seçenekte karar kılınmasını sağlar. Tüm bu işlemlerden sonra, arabulucu öğrenci arabuluculuğun sekizinci ve son basamağı olarak arabuluculuk formunu doldurarak süreci resmileştirir.
Yararlanılan kaynaklar: Bu bölüm, AKRAN-DER tarafından eğitimlerde kullanılan, Türnüklü (2016) tarafından geliştirilmiş olan “Liseler ve Ortaokulllar Için Akran-Arabuluculuk Eğitim Programı”ndan kopyalanmıştır. Metinde geçen kaynaklar aşağıda yer almaktadır.
Johnson, D. V. & Johnson, R.T. (1995, a). Teaching Students to Be Peacemakers. Minnesota: Interaction Book Company.
Johnson, D. V. & Johnson, R.T. (1995, b). Our mediation notebook. Minnesota: Interaction Book Company.