Akran arabuluculuğu, tarafsız bir üçüncü akran öğrencinin iki ya da daha fazla sayıda anlaşmazlık yaşayan sınıf arkadaşının anlaşmaya varmasına yardımcı olduğu, bir sürece gönüllü katılım demektir. Akran arabuluculuğun temelinde anlaşmazlık yaşayan öğrencilerin ortak çıkarlarını belirlemelerine yardımcı olmak için kolaylaştırıcı görevi üstlenen bir “arabulucu” öğrenci vardır. Önerilerde bulunma, nihai kararı belirleme ve her iki tarafında kabul edeceği bir çözüm bulma sorumluluğu öncelikle ortak anlaşmazlıklarını yüz yüze müzakere eden öğrencilere aittir (Messing, 1993).
Akran arabulucunun anlaşmazlık içindeki kişilerden herhangi biri üzerinde herhangi bir resmi gücü yoktur. Arabulucu taraflara ne yapacaklarını veya kimin haklı ya da kimin haksız olduğu konusunda nasıl karar vereceklerini söylemez. Arabulucu, ortada durup taraflara adil ve makul bir anlaşmaya varabilmeleri için ortak anlaşmazlıklarını yüz yüze müzakere etmelerine yardımcı olur (Johnson & Johnson, 1996, d). Arabuluculuk, anlaşmazlık çözümünü kolaylaştırıcı bir süreçtir. Tarafsız bir üçüncü şahıs olarak arabulucu, taraflara ortak sorunlarını konuşma ve ele almada yardımcı olur.
Arabuluculuk, bireylerin yardım aldığı, ama çözümler konusunda kontrolü ellerinde tuttuğu gönüllü bir süreçtir. Arabulucular, hakemlik veya danışmanlık yapmaz. Okul-temelli akran arabuluculuk öğrenciler tarafından yürütülen bir anlaşmazlık çözümü yaklaşımıdır (Bickmore, 2002). Akran arabuluculuğu öğrencilere seçenekler ve alternatifler sunar. Onları disiplinle ilgili konularda alınan kararlara dahil eder, ortaya çıkan anlaşmayı daha fazla sahiplenmelerini sağlar. Dolayısıyla da öğrencilere davranışları ve sonuçları konusunda daha fazla sorumluluk duygusu geliştirmelerine katkıda bulunur (Thompson, 1996).
Anlaşmazlık çözümü ve akran arabuluculuk yaklaşımı hem disiplin sorunlarının azaltılması için ve hem de geleneksel disiplin anlayışına bir alternatif olarak tercih edilmekte ve uygulanmaktadır (Carruthers, & Carruthers, 1996). Anlaşmazlık çözümü ve akran arabuluculuk eğitim programlarının temel amacı öğrenciyi anlaşmazlıkların yapıcı çözümü konusunda güçlendirmektir. Öğrenci, bir yetişkin ya da kendinden büyük bir kişi yerine, kendisi ya da akranın kolaylaştırıcılığında anlaşmazlıklarını yüz-yüze müzakere ederek, anlaşmazlıkların yapıcı ve barışçıl çözüm becerileri konusunda, yeterliliğini ve gücünü arttıracaktır. Bu süreç, geleneksel disiplin anlayışında bulunan bir yetişkin ve güç yoluyla sorunun çözümünden, kişinin kendisinin ya da bir akranının kolaylaştırıcılığı yoluyla sorun çözmeye, kendi kendine bağımsız karar almaya ve uygulamaya yönelik bir yön değiştirmedir (Nix ve Hale, 2007).
Anlaşmazlık çözme yoluyla öğrenci bizzat güçlendirilmiş kendi anlaşmazlıklarını yine kendileri tarafından yönetir ve çözer hale gelmiş olur. Benzer biçimde anlaşmazlık çözümü ve akran arabuluculuk eğitim programlarının bir diğer amacı ise, öğrencilerin, gelecekte kariyer sürecinde, ailelerinde, işyerlerinde meslektaşlarıyla, arkadaşlarıyla ve komşularıyla iletişime geçerken kullanacakları, yapıcı ve barışçıl anlaşmazlık çözüm becerilerinin kullanıldığı bir ortamda sosyalleşmelerini sağlamaktır. Bu iki amaç birbirleriyle hem uyumludur hem de birbirlerini desteklerler. Bu iki amaç gerçekleştiğinde, öğrenciler hem pozitif rol modellerini görerek ve yaşayarak yetişmiş hem de anlaşmazlıkların yapıcı çözümü için gerekli beceri ve teknikler konusunda doğrudan eğitim almış olurlar (Johson & Johnson, 2004).
Yararlanılan kaynaklar: Bu bölüm, AKRAN-DER tarafından eğitimlerde kullanılan, Türnüklü (2016) tarafından geliştirilmiş olan “Liseler ve Ortaokulllar Için Akran-Arabuluculuk Eğitim Programı”ndan kopyalanmıştır. Metinde geçen kaynaklar aşağıda yer almaktadır.
Carruthers, W. L., & Carruthers, B. J. B. (1996). Conflict resolution as curriculum: A definition, description, and process for integration in core curricula. School Counselor, 43 (5), 345-374.
Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (1996, d). Peacemakers: Teaching students to resolve their own and schoolmates’ conflicts. Focus on Exceptional Children, 28, (6), 1-12.
Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (2004). Implementing the “Teaching Students to Be Peacemakers Program”. Theory into Practice, 43 (1), 68-79.
Messing, J. K. (1993). Mediation: An intervention strategy for counselors. Journal of Counseling & Development, 72 (1), 67-73.
Nix, L. C., & Hale, C. (2007). Conflict within the structure of peer mediation: An examination of controlled confrontations in an at-risk school. Conflict Resolution Quarterly, 24 (3), 327-348.
Thompson, S. M. (1996). Peer mediation: A peaceful solution. School Counselor, 44 (2), 151-155.